De meest bekende en gebruikte kijkers zijn de binoculaire verrekijkers; een oculair waar er met twee ogen (‘bi’) tegelijk door kan worden gekeken. Op een kijker (incl. monoculair en spotting scope) vindt u altijd twee getallen; bijvoorbeeld 8x42. Deze twee cijfers staan voor de vergroting en de diameter van het objectief, respectievelijk. De hoger de vergroting, de meer de kijker inzoomt op datgene wat u bekijkt. De diameter van het objectief bepaalt de hoeveelheid lichtinval van de kijker en daarmee de helderheid van het beeld. De grote van de diameter komt vooral tot haar recht bij verminderde lichtomstandigheden (bijv. tijdens de schemering of een bewolkte dag). Vanuit de vergroting en de diameter kan vervolgens de uittredepupil, schemergetal en lichtsterkte worden afgeleid.
Naast de binoculaire kijkers, zijn er ook de monoculaire verrekijkers waarbij u slechts één oog gebruikt (‘mono’). In feite werkt het hetzelfde als een binoculaire verrekijker. Het grote voordeel van monoculaire kijkers is dat deze erg compact zijn en dus handig zijn om mee te nemen in uw jaszak en snel tevoorschijn te halen. Echter, voor langdurig gebruik adviseren we u de binoculaire verrekijkers, omdat deze voor minder vermoeidheid van de ogen zorgen. Daarbij ziet u met een monoculaire kijker minder diepte in het beeld.
De spotting scope is als het ware een monoculaire verrekijker maar dan met een veel hogere vergrotingsfactor. Ze zijn daardoor ideaal voor verre afstanden van 100+ meter. Wegens de hoge vergrotingsfactor is het van belang dat de scope op een statief staat, zodat het beeld niet te veel beweegt. De spotting scopes zijn vrij groot en dus minder mobiel. Indien dit als een probleem wordt ervaren zijn er ook de meer compactere ‘mini’ scopes; licht van gewicht en gemakkelijk mee te nemen in uw rugzak.
Een prisma is een transparant optisch element, bestaande uit meerdere gepolijste vlakke oppervlakken, dat de lichtstralen breekt waardoor een lichtspectrum wordt gevormd en het beeld rechtopstaand wordt geprojecteerd. In de wereld van de verrekijkers worden er twee soorten prisma’s gebruikt; namelijk het dakkantprisma en het porroprisma. De binoculaire verrekijkers kunnen daarom worden onderverdeeld in de dakkant- en porro verrekijkers.
De dakkant verrekijker is makkelijk te herkennen aan haar gestroomlijnde H-vorm, waarbij de assen van het oculair en objectief in een rechte lijn (één buis) liggen. Dit heeft ertoe geleid dat dit type kijker een stuk compacter kan worden gebouwd. Tezamen met het inwendige scherpstelsysteem is het tevens gemakkelijker om de kijker stof- en waterdicht te krijgen. Om hoge kwaliteit te kunnen garanderen, dienen de dakantprisma’s zeer nauwkeurig te worden geproduceerd (hogere precisie) en goed aan te sluiten op de coating. Dit maakt de gemiddelde dakkant verrekijker dan ook ietwat duurder dan de gemiddelde porro verrekijker.
Bij de porro verrekijker verspringt het oculair en objectief van elkaar waardoor ze niet in één rechte lijn (één buis) liggen, in tegenstelling tot de dakkant verrekijker. Deze verspringing zorgt voor meer diepte in het beeld, maar leidt er ook toe dat porrokijkers altijd wat groter en zwaarder gebouwd zijn. Ook beschikken ze over een uitwendig scherpstelsysteem (verplaatsing van het oculair), waardoor het moeilijker wordt om de kijker waterdicht te maken en deze gevoeliger is voor stof en stootjes. De productie van het porroprisma steekt wat minder ingewikkeld in elkaar en dus levert dit type kijker al snel een goede kwaliteit voor een lagere prijs.
| Dakkant | Porro |
Voordelen: | Compact en licht Duurzaam Continue ontwikkeling | Meer diepteperceptie Goedkoper |
Nadelen: | Valt over het algemeen duurder uit
| Lompe en zwaardere bouw Minder duurzaam |
Bij binoculaire kijkers, monoculaire kijkers en spotting scopes zien we telkens weer twee getallen terugkomen. Maar wat zeggen deze getallen nou precies over de verrekijker of spotting scope?
Simpel gezegd geeft het eerste getal de vergrotingsfactor van de kijker weer en het tweede getal de diameter van het objectief (in millimeter). De vergrotingsfactor zegt niks anders dan de mate waarin het zicht door de kijker wordt vergroot. Oftewel, bij een vergrotingsfactor van 8x zal het bij een dier op 800 meter afstand lijken alsof die op 100 meter van u af staat (afstand/vergrotingsfactor). Nu zult u wellicht denken, de hoger de vergrotingsfactor, de beter de verrekijker. Was het maar zo makkelijk. Zo zijn er een aantal andere aspecten die de kwaliteit van de kijker beïnvloeden, waaronder:
Daarnaast dient u voor de juiste vergrotingsfactor van tevoren goed na te gaan waarvoor u de verrekijker of spotting scope wilt gaan gebruiken en welke afstand daar ongeveer bij komt kijken. Voor universeel gebruik voldoet een vergrotingsfactor van 8x; te gebruiken voor zowel sportevenementen als vogeltrips. Om een dier nog voller in beeld te krijgen zou u een vergrotingsfactor van 10x kunnen overwegen. Let er wel op dat het gezichtsveld daarmee ook nauwer wordt en trillende bewegingen met de hand sneller worden opgemerkt. Voor de echte close-ups kunt u zich beter richten tot de spotting scopes. Wegens de hoge vergrotingsfactor (≥20x) – en het feit dat ze minder gemakkelijk in de hand liggen – is een statief een vereiste. Spotting scopes worden dan ook veelal gebruikt om vanaf een vaste plek de omgeving waar te nemen.
Het tweede getal vertegenwoordigt de diameter van het objectief (in millimeter). Hiervoor geldt: hoe groter het getal, des te meer lichtinval en dus des te beter de beeldkwaliteit gedurende verminderde lichtomstandigheden (bijv. schemering, bewolking). Dit houdt overigens ook in dat de kijker iets zwaarder aanvoelt. Om een goed idee te krijgen van het totale lichtvermogen van de kijker, kunt u aan de hand van de diameter van het objectief, tezamen met de vergrotingsfactor, de uittredepupil, het schemergetal, dan wel de lichtsterkte afleiden (zie hieronder).
Houdt de verrekijker zo’n 30 cm van uw ogen en kijk naar het oculair. Als het goed is ziet u in ieder oculair een kleine lichtcirkel van enkele millimeters groot. Dit is de uittredepupil. Bij de mens varieert de diameter van de oogpupil zo ongeveer tussen de 2 en 7 mm, afhankelijk van leeftijd, gezondheid e.d. Bij goede lichtomstandigheden zijn de oogpupillen klein, maar naar mate er minder licht aanwezig is zullen de oogpupillen groter worden, waardoor er meer licht door het oog kan worden opgevangen. Zo ook bij een verrekijker of spotting scope. Een grotere uittrede pupil zorgt voor meer lichtgevoeligheid, waardoor meer details zichtbaar zijn gedurende de schemering of een bewolkte dag. Om verzekerd te zijn van een helder beeld tijdens verminder lichtomstandigheden, raden we u aan om uit te gaan van een minimale uittredepupil van zo’n 4 à 5 mm. Deze waarde kunt u gemakkelijk achterhalen m.b.v. bovenstaande rekensom. Voorbeeld: een 8x42 verrekijker heeft een uittredepupil van 5,25 mm.
Ook het schemergetal vertelt iets over hoe goed een verrekijker presteert onder ongunstige lichtomstandigheden. Hiervoor dient een minimale waarde van 15 te worden gehanteerd, wilt u scherp beeld hebben gedurende de schemering. Deze waarde kunt u gemakkelijk achterhalen m.b.v. bovenstaande rekensom. Voorbeeld: een 8x42 verrekijker heeft een schemergetal van 18,33.
Vervolgens is er nog de lichtsterkte, berekent aan de hand van de uittredepupil. Deze waarde kunt u gemakkelijk achterhalen m.b.v. bovenstaande rekensom. Voorbeeld: een 8x42 verrekijker heeft een lichtsterkte van 27,56. Hiervoor is een minimale lichtsterkte van 16 gewenst.
De uittredepupil, schemergetal en lichtsterkte geven een goede indicatie over het lichtvermogen van de kijker. Echter, bij het vergelijken van kijkers is het van belang dat er de nodige aandacht uitgaat naar de coating en het type glas. Deze bepalen namelijk de lichttransmissie (lichtdoorlatendheid) van de kijker, wat zeer bepalend is voor de beeldkwaliteit van de kijker. Het jammere is dat dit niet te meten is met een simpele rekensom. Echter letten wij hier zeer nauwlettend op en zijn alle kijkers in ons assortiment voorzien van volwaardige coatings en glaskwaliteit.
Het gezichtsveld - ook wel ‘Field of View’ (FOV) genoemd – wordt ofwel uitgedrukt in graden dan wel in de breedte in meters vanaf een vaste afstand (vaak 1000 meter). De breder het gezichtsveld, de gemakkelijker u een dier of ander object in het vizier krijgt. Dit kan dus erg handig zijn bij het bekijken van bewegende dieren, zoals vogels. Een smaller gezichtsveld kan juist weer erg handig zijn om een dier of object meer in detail te bekijken.
Wanneer u door een kijker kijkt bereikt slechts een deel van het binnenkomend licht daadwerkelijk uw ogen (bij ongecoat glas soms wel tot slechts 50%), doordat de glaselementen van de kijker (objectief, prisma en oculair) licht tegenhouden. Om de weerkaatsing van het licht op het glasoppervlak te verminderen en de lichtdoorlatendheid van de lenzen te vergroten wordt er een coating aangebracht op het objectief. Dit is een extra chemisch laagje op de lenzen dat zorgt voor een helder, kleur- en contrastrijk beeld van de kijker. De beter de coating, de beter de lichttransmissie en dus de beter de beeldkwaliteit. Vanzelfsprekend neemt de prijsklasse ook toe. Er zijn verschillende manieren van lenscoating, namelijk:
Ook de dakkantprisma’s van de kijker zijn voorzien van een coating, namelijk een zogenoemde fasecoating; een dunne laag diëlektrisch materiaal. Dit type coating vertraagt de lichtgolven van het binnenkomend licht en zorgt ervoor dat de pieken goed op elkaar (in ‘fase’) aansluiten. Bij een dakkantprisma klapt een deel van het licht namelijk terug, waardoor de pieken van de lichtgolven niet meer goed op elkaar aansluiten en de helderheid van het beeld minder wordt. Een fasecoating biedt hiervoor de oplossing.
Bij het schoonmaken van de kijker is het van belang dat er rekening wordt gehouden met de coating op de buitenste lensdelen. U zult maar onbedoeld met een vuil doekje of uw vingers de coating per ongeluk aantasten. Een speciale schoonmaakkit met een doekje en een speciale lenscleaner is dan ook zeker geen overbodige luxe!
Bij optische instrumenten, en dus ook verrekijkers, is de kwaliteit glas bepalend voor de kwaliteit van de beelden. Hoogwaardig en speciaal bewerkt glas voorkomt lichtverstrooiing, vervaging (sferische aberratie) en ongewenste reflecties. Er bestaan vele verschillende glassoorten waaruit kan worden gekozen. Het is voornamelijk kroonglas en flintglas dat wordt gebruikt voor de productie van optische lenzen en prisma’s. De samenstelling en hoeveelheid aan ingrediënten (denk o.a. aan barium, calcium, fluoride, kalium en lood) bepaalt vervolgens de kwaliteit en optische eigenschappen van het glas, zoals de lichttransmissie, -breking, -reflectie en -absorptie.
De prisma’s in de verrekijker bestaan meestal uit BK7 of BaK4 kroonglas. BK7 is een prima kroonglas dat veelal wordt gebruikt bij kijkers binnen de goedkopere en gemiddelde prijsklasse. BAK4 is een wat duurder te produceren kroonglas en daardoor eerder te vinden binnen de hoogwaardige kijkers. BAK4 heeft een hogere lichttransmissie wat voor meer detail en helderheid zorgt.
Test het zelf! U kunt zelf gemakkelijk achterhalen of de kijker is voorzien van BK7 of BaK4 glas. Houd de kijker een armlengte voor uw gezicht en kijk naar de uittredepupil. Wanneer je licht-donkere tinten aan de zijkant ziet heb je te maken met een BK7 type glas. Wanneer het er strak en rond uitziet, zonder licht-donkere tinten aan de zijkant, is het een BaK4 type glas.
ED- en HD-glas wordt veelal gebruikt in de betere, hoogwaardige verrekijkers. Het complexe ED-glas (‘Extra-low-Dispersion’) heeft een zeer lage dispersie (lichtverstrooiing) met een verminderde kleurschifting wat resulteert in een uitzonderlijk gedetailleerd, kleurecht en contrastrijk beeld. Om deze reden wordt ED-glas ook wel HD-glas (‘High Definition’) genoemd. Het meer reguliere HD-glas levert tevens fantastische kwaliteit! Verschillen zullen door de meer onervaren kijker dan ook nauwelijks worden opgemerkt.
